Yasanın Gözü

Tanınmış hukuk tarihçisi Michael Stolleis bu kısa ve özlu¨ kitabında yasaların egemenliğinin simgesi “her şeyi gören göz”u¨n tarih içinde taşıdığı anlamları hukuk açısından incelemekte. Kitapta yasaların u¨stu¨nlu¨ğu¨ ilkesinin Eski Mısır uygarlığından gu¨nu¨mu¨ze dek göz simgesiyle gösterdiği su¨reklilik zengin bir görsel malzeme ve dille anlatılmakta. Özellikle çağdaş hukukun kuruluşuna sahne olan 19. yu¨zyılda “yasanın gözu¨” hem bilimsel hukuk kitaplarında hem de geniş halk kitlelerine ulaşan resimli yayınlarda toplumsal çelişkilerin ve çatışmaların içinde yer almıştır.

Modern hukuk devletinde “normatif bir metin”den başka bir şey olmayan yasaların “gözu¨”nden söz edilemeyeceği açıktır. Stolleis bu kitabında tarihten gu¨çlu¨ ve çarpıcı alıntılarla en eski çağlardan bugu¨nku¨ hukuk devletine kadar “yasa” kavramının temelinde görmek, gözlemek ve denetim du¨şu¨ncesinin yattığını ve bunun geçirdiği evreleri canlı bir şekilde gözler önu¨ne sermekte.

Bugu¨n Akdeniz u¨lkelerinin çoğunda yaygın bir biçimde nazarlıklarda kullanılan göz simgesi Eski Mısır’ın adaleti temsil eden hem Tanrı hem Kral Osiris’in asasındaki gözdu¨r, ama aynı zamanda Fransız Devrimi’nin de adalet simgesi olmuştur. Eski du¨nyada ve geleneksel ku¨ltu¨rde u¨zerine tanrısal özelliklerin yu¨klendiği göz, modern du¨nyada yasaların her yerde geçerli olan egemenliğinin ve herkesin yasalar önu¨ndeki eşitliğinin, kısacası hukukun nesnelliğinin göstergesi olarak kullanılmıştır.

1975 yılından itibaren Frankfurt am Main’da kamu hukuku ve yeniçağ hukuk tarihi profesöru¨ olan Michael Stolleis, 1991 sonrasında emekliye ayrılıncaya kadar Max Planck Enstitu¨su¨ Avrupa Hukuk Tarihi Başkanlığı görevini de yu¨ru¨tmu¨ştu¨r. Özellikle Alman anayasa, idare ve kamu hukuku tarihi konusunda uzman olan Stolleis, Alman hukuk tarihinde devlet fikri, adalet kavramı, anayasa ve sosyal hukuk konularındaki çok sayıda kitap ve makalesiyle tanınmaktadır.

Almancada birçok kez basılan “Yasanın Gözu¨” başlıklı kitabı bugu¨ne kadar Tu¨rkçe dahil on dile çevrilmiştir.