Varlık, Bilgi, Hakikat (Mişkatü’l-Envar)

Gazzâlî’nin Miskâtü’l-envâr’i, onun, temelde, kelâm, felsefe ve tasavvuf çerçevesinde geçen entelektüel serüveninin en dikkate çekici ve son ürünlerinden birisidir. Bir dostunun, “Allah göklerin ve yeryüzünün nurudur” (en-Nûr 24/35) âyetindeki sembolik anlatima dair sorusu üzerine bu eseri kaleme alan Gazzâlî, sadece bir te’vil teorisi ortaya koymamakta, bize epistemolojik ve psikolojik verilerle temellendirilmis bir ontoloji teorisi sunmaktadir. “Nur” kavrami baglaminda gelistirdigi ve Tehâfütü’l-felâsife basta olmak üzere pek çok eserinde siddetle elestirdigi Ibn Sînâ felsefesinden derin izler tasiyan bu teori, Sühreverdî ve Ibnü’l-Arabî gibi mistik ve tasavvufî yönelimlere sahip düsünürler için ilham kaynagi olmustur.