Türkçenin İnkişafı İçin Tercüme

Akkadcadan basliyarak günümüze kadar belki bütün büyük kültür dillerinin inkisâfinda tercümenin baslica bir âmil oldugu müsâhede edilmektedir. Türkçe de bu umûmî kaidenin hâricinde degildir; onun da, târîh boyunca, belki bütün dönüm noktalarinda tercümelerin agir bastigi tesbît olunmaktadir. Tanzîmat devri ve sonrasinda ise, tercümeye, gayet suûrlu, planli bir siyâsetle, Türkçenin inkisâfi için baslica bir vâsita olarak mürâcaat edilmistir. Hedef, Istanbul Türkçesini, Fransiz nesrini örnek alarak gelistirip resmî yazi dili ve edebî dil yapmaktir. Proje, daha 19. asrin sonlarinda tamâmen muvaffak olmus, Fransiz nesrinin her çesit türünü ve teknigini kullanabilen asrî Türk nesri insâ edilmis ve Türkçemiz, ayni zamânda, pek genis bir kelime hazînesine kavusmustur. Bu safhaya kadar, Fransizcadan –umûmiyetle- millî hassâsiyet ve suûrla tercümeler yapildigi için, Fransizca, Türkçe üzerinde, gayet yapici, inkisâf, hattâihyâ edici bir têsîricrâ etmistir. 1930’lardan îtibâren ise, Avrupacilik ideolojisi, Fransizcaya, Türkçeyi olabildigince Fransizcalastirmak için mürâcaat etmis, bu devrede, Fransizca, Türkçe üzerinde tahrîpkâr ve tereddî ettirici bir têsîr göstermistir. Târîh boyunca Türkçenin inkisâfinda tercümelerin têsîrinitâkîb etmek demek, Türkçenin Göktürkçeden Osmanlicaya (dîgertâbirle Istanbul Türkçesine) uzanan on dört asirlik mâcerâsini içinden yasamak demektir. Bu çalismayi “tercüme bilimi (traductologie)” çerçevesinde yürüttügümüz zamân, ondan, tercüme pratigimiz için de çok mühim netîceler çikmaktadir.