Osmanlı Devlet ve Toplum Hayatında Mevlevilik

Osmanli Devleti için 19. Yüzyil, ekonomik, sosyal, siyasi ve askeri alanda oldugu kadar dini-tasavvufi hayat alaninda da önemli degismelerin yasandigi bir yüzyil oldu. Özellikle 1826’da yeniçeri ocaginin kaldirilmasindan sonra Bektasiligin yasaklanmasi tasavvufi hayatta meydana gelen önemli gelismelerdendi. 19. yüzyilin baslarinda Osmanli tahtinda bulunan III. Selim’in Mevlevi müntesibi olmasi, II. Mahmud’un ise yine mevlevihaneleri ziyaret ederek Mevlevi seyhleri ile iyi iliskiler içinde bulunmasi Mevlevilik için devlet katinda önemli bir avantaj olusturmustu. Dönemin Galata Mevlevihanesi seyhi ve divan edebiyatinin önemli isimlerinden Seyh Galib’in III. Selim’in Nizam-i Cedit adi altinda uygulamaya koymak istedigi yenilik hareketlerini destekleyen siirler kaleme almasinda gerçeklestirilmek istenen yeniliklerin önemini kavramasi kadar III. Selim’in Mevlevi müntesibi olmasi da etkili olmustu. Ancak ayni destegin Konya Mevlana Dergâhi Seyhi Haci Mehmed Çelebi tarafindan verildigini söylemek zordur. Haci Mehmed Çelebi’nin Nizam-i Cedit’e muhalif olma sebeplerinin en önemlileri ise Istanbul’dan uzak olmasi kadar getirilen yeni vergilerdir. Zira mevlevihane seyhleri bulunduklari illerde devlet görevlileri ve toplum nazarinda önemli bir konumda yer aldiklari için yeni vergilerin konulmasi ya da yerel yöneticilerin adaletsizliklerinden duyulan rahatsizliklarda zaman zaman halkin basvurdugu isimler olmuslardir. Bu çalismada 19. yüzyil boyunca Osmanli Devleti ile Mevlevi tarikati arasindaki kurumsal iliskiler ele alinarak özellikle Bektasilik tarikatinin yasaklanmasi sonrasinda devlet ileri gelenleri arasinda yayginlik kazanan Mevleviligin konumu ortaya konulmaya çalisilmistir. Bu çerçevede Mevlevihanelere yapilan tamir ve iase yardimlari, vakif muafiyetleri, Mevlevi seyhleri ile devlet arasinda yasanan sorunlar ve sosyal hayatta mevlevihanelerin islevleri ele alinan baslica konular olacaktir. Serdar Ösen Karabük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü ögretim üyesidir. Yakinçag tarihi Osmanli devlet ve toplum hayati konularinda çalismalar yapmaktadir.