Mevlana Halid'i Bağdadi Sufi Kelamı

Mevlânâ Hâlid-i Bagdâdî, ilmî kisiligi, fikirleri, ahlâki, zühd ve takvâsiyla çagini ve cografyasini derinden etkileyen mutasavvif bir âlimdir. Islâmî ilimlerin hemen her alaninda eser vermesi ve bir tasavvufî cereyana önderlik etmesinden dolayi Mevlâna Hâlid, XIX. asrin “müceddidi”i sayilmistir. Öncülük ettigi “Hâlidî” hareket, sadece dogdugu bölgede degil, halifeleri vasitasiyla, yarim asir gibi kisa bir zamanda Iran, Kuzey Irak (Cezire), Misir, Anadolu, Balkanlar, Kirim, Kafkasya ve Uzakdogu’ya kadar genis bir cografyada yayilmistir.Hâlid-i Bagdadî’nin Müceddidiyye, Kâdiriye, Sühreverdiyye, Kübreviyye ve Çestiyye tarîkatlarinin tümü için birden icâzet ve irsat yetkisine sahip olmasi, tarîkatlar arasindaki rekabeti önleyerek mükemmel bir tarîkat disiplini saglamasina sebep olmustur. Ayni zamanda ilmi, hakikati ve serîati önceleyerek kesf ve kerâmeti irsâd faaliyetlerinin bir parçasi olarak görmeyen, bu baglamda “bir istikâmet bin kerâmetten evlâdir” düsturunca Mevlânâ Hâlid, sahip oldugu ilmî-tasavvufî anlayisi sayesinde Celâleddîn er-Rûmî’den sonra Islâm dünyasinda kendisine “Mevlâna” payesi verilen ikinci âlim olmustur.Osmanli düsünce tarihi üzerinde de oldukça önemli bir yere sahip olan ve Anadolu’da fikirleri genis kitleler nezdinde hüsn-ü kabul gören Mevlânâ Hâlid-i Bagdâdî’nin tasavvufî görüsleri yaygin olarak bilinmesine ragmen, onun itikadî ve kelâmî meselelere dair görüsleri yeterince bilinmemektedir. Bu çalismada Hâlid-i Bagdâdî’nin hayati, ilmî sahsiyeti, tasavvufî düsünceleri yaninda çok az bilinen itikadî ve kelâmî görüsleri ile Islâm düsüncesine katkilari ele alinmaktadir.