Kur’an’ın Arzı Meselesi - Arza Rivayetlerinin Bütünsel Yaklaşım Metoduyla Tetkiki

Kur’ân’ın nüzûlü, tebliği, yazıya geçirilmesi, mushaflaştırılması ve kıraat tarihine dair rivâyetler, erken dönemlerden itibaren sıhhat bakımından tenkide tâbi tutulmuştur. Klasik hadis tenkidi yöntemleri, bu sorunların teşhis ve çözümüne ilişkin önemli yaklaşımlar sunmaktadır. Ancak bu yöntemlerin muhteva analizinden ziyade isnad tenkidine dayanması, çağdaş dönemde yeni metin tenkidi yöntemlerinin ön plana çıkmasına zemin hazırlamıştır. Nitekim, farklı ilahiyat ekollerine mensup akademisyenler, özellikle merfûʿ hadisler söz konusu olduğunda, esasen klasik dönemlerden beri bilinen akla, Arapça dil kurallarına, tarihsel gerçeklere ve Kur’ân’a uygunluk gibi kriterlere başvurmakta ve bunlarla yetinerek herhangi bir hadisin sahihliği ve gerçekten Hz. Muhammed’e ait olup olmadığı konusunda doğru bir yargıya ulaşılabileceğini düşünmektedir. Bunun neticesinde, herhangi bir rivâyet, bu kriterlerden bir veya birkaçına uygun olmadığı gerekçesiyle sıklıkla “uydurma” olarak nitelendirilmektedir. Ancak kaynaklarımızda yer alan rivâyetlerin çoğu; revize edilmiş, yorumlanmış, birleştirilmiş, parçalara ayrılmış, orijinal bağlamından koparılmış ve editoryal olarak uyarlanmış metinlerden ibarettir. Bu durum, rivâyetlerin sıhhatiyle ilgili yargıların yeni usuller çerçevesinde yürütülecek incelemelerle farklılaşabileceğini göstermektedir. Eser, alanın uzmanları tarafından “arza hadisi” olarak bilinen ve kısaca ‘her yıl Ramazan ayında Hz. Muhammed ile Cebrâil’in Kur’ân’ı karşılıklı olarak birbirlerine arz ettiği’nden bahseden rivâyet grubunu, “Bütünsel Yaklaşım” metoduyla analiz ederek, bu rivâyetlerin delalet ettiği tarihsel gerçekliği yeniden inşa etmeyi amaçlamaktadır.