Kelâmın Temel Problemleri

Kelâmî-felsefî dönemin otorite ismi olan Fahreddin er-Râzî, (606/1210) başta kelam, felsefe ve mantık olmak üzere birçok aklî ve naklî ilimde eser kaleme alan en etkili şahsiyettir. Râzî’nin 599-602/1202-1205 tarihleri arasında “es-Sultânu’l-mu‘azzam” olarak nitelediği Muizzüddîn (Şehâbeddîn) Muhammed’e ithafen Farsça kaleme aldığı elinizdeki bu eser, Râzî’ye “efendim” ve “şeyhim” diyen bir öğrencisi veya en azından onun bir takipçisi tarafından ya daha hayattayken ya da onun vefatına müteakip Arapçaya tercüme edilmiştir. Râzî, Kitâbü’l-Hamsîn fî usûli’d-dîn/el-Mesâilü’l-hamsûn fî usûli’d-dîn isimli bu eserinde ulûhiyyet, nübüvvet ve semʻiyyâta dair konuları fazla ayrıntıya girmeden özet bir şekilde sunmaktadır. el-Hamsîn, farklı fikrî evrelerden geçtiği bilinen Râzî’nin Eş‘ârî kimliğini ortaya koyan en önemli eserlerinden biri olma özelliğini taşımaktadır. Ayrıca Râzî, kaleme aldığı diğer eserlerinden farklı olarak el Hamsîn’de kelâmî bahisleri sade bir tarzda incelemektedir. Bu eserin başka bir özelliği de Gazzâlî ile birlikte sûrî mantığın kelama transfer edilmesinin doğal bir sonucu olarak işlenen konuların çoğu düz kıyas veya ters kıyas formunda ele alınmış olmasıdır.