İslam Tarihyazımında Gerçeklik ve El-Mes'udi

Ibn Haldûn, kendisinden 450 yil önce yasayan el-Mes'ûdî'yi “tarihçilerin önderi” olarak takdim eder. Kimi batili kaynaklarda ise bu isim “Araplarin Heredotos”u olarak kayda geçmistir. El-Mes'ûdî, zamanini asan bir tarihçi, cografyaci ve seyyahtir. Genis sahaya yayilan merak ve tutkusuyla kaleme aldigi tarihler, kendisinden sonra gelenler için özellikle tarih ve cografya yaziciligi ile tarih felsefesi alanlarinda birer basvuru kaynagi olmustur. Çünkü tüm diger tarihçiler gibi, el-Mes'ûdî’nin eserlerinde de tarih ve gerçeklik konusunda bir takim elestirel araçlari nasil kullandigi; hangi dinî ve aklî ölçütlerden faydalanmaya çalistigi görülmektedir. Bu baglamda el-Mes'ûdî'nin sadece “gece oduncusu” benzetmesi bile dikkate deger duruyor: O, yazdiklarinda göz tanikligina sahip olmayan tarih yazarini, geceleyin eline gelen her odun parçasini toplayan bir gece oduncusuna benzetir. Dolayisiyla el-Mes'ûdî'ye göre tarihsel bilgiye elestirel bir zihinle yaklasmak gerekmektedir.Bu kitap, anilan baglamda Islâm tarihyaziminda elestirel gerçeklik nasil insa edilmistir sorusuna bir cevap bulma arayisidir. Kitap ayni zamanda, Islâm kültüründeki birbirinden farkli geleneklerin gerçekligi nasil yorumladigi ve algiladigina da yer vermektedir. Islâm öncesi toplumlarin geçmis algisi, tarihe, dolayisiyla zamana bakisi ve bilgi (haber) ile kurduklari iliski gözden geçirilmistir. Ayni çerçevede el-Mes'ûdî'nin tavri, iki ayri eseri: Murûcu'z-Zeheb ve Me'âdinu'l-Cevher ile et-Tenbîh ve'l-Isrâf ‘tan örnekler verilerek ele alinmistir.Bu çalisma belli bir terminoloji etrafinda zengin bir kültürü inceliyor ve kayip bir hafizayi bugün için yeniden canlandiriyor.