İbni Haldun

Arnold Toynbee’nin “herhangi bir zamanda, herhangi bir ülkede, herhangi bir zihin tarafından yaratılmış en kapsamlı bir tarih felsefesini tasarlayarak ortaya koyan” kişi olarak değerlendirdiği İbni Haldun, bugün çağdaş anlamda tarih biliminin, tarih felsefesinin, sosyolojinin kurucularından biri olarak kabul edilmektedir. İbni Haldun, toplumların gelişimlerini anlamak için tarihsel olayların “umrân bilimi” adını verdiği kavrama dayandırılarak yorumlanması gerektiğini savunur. İbni Haldun bu anlamda insanın toplumsal hayatını, örgütlenmesini ve bunlarla gelişen toplumsal süreci, kurumlarla birlikte bağımsız bir bilimin konusu yapmay düşünen ilk düşünürdür. Sadece bu yanıyla bile Lübnan’lı ünlü tarihçi P. Khuri Hitti’nin ifadesiyle, “bütün zamanların görmüş olduğu en büyük filozof ve tarihçilerinden biri olan” İbni Haldun, günümüz dünyasında gelişen tarihçilik anlayışının da öncülerinden sayılmaktadır. Batı dünyasında hakkında birçok araştırma yapılan İbni Haldun üzerine ülkemizde pek az kaynak eser bulunmaktadır. Eserleri yayınevimiz tarafından basılmakta olan Prof. Dr. Ahmet Arslan’ın, İbni Haldun’un toplumbilimi, tarih ve siyaset konularındaki görüşleriyle, dinfelsefe ilişkileri üzerine çözümlemelerini içeren bu özenli çalışmasının önemli bir boşluğu dolduracağona inanyoruz. İbni Haldun İslâmın yaratmış olduğu en büyük filozof ve tarihçi, bütün zamanların görmüş olduğu en büyük filozof ve tarihçilerden biri olmuştur. P. K. Hitti, Recits de L’Histoire des Arabes Tarihin bir bilim olarak ortaya çıkışını ifade eden İbni Haldun’un eseri belki Arap mucizesi diye adlandırılması gereken şeyin en parlak unsurudur. Yves Lacoste, Ibn Khaldoun, Naissance de L’Histoire Eğer Arap aleminin İbni Haldun’un yaşadığı asırdan sonra büyük bir düşünür ve yazar evladı olmamıştır dersek hiç de abartılı bir şey söylemiş olmayız. Bu büyük düşünür yağı biten bir lambanın sönmesinden evvel parlaması mesabesindedir. Sâtı alHusrî (Satı Bey), İbni Haldun Üzerine Araştırmalar Eğer tarih bir bilim olmak haysiyetini kazanmışsa, tarihin konusunun toplumsal olaylar olduğunu söylemekle hiç kuşku yok ilk kez İbni Haldun bu yolu açmıştır. Adnan Adıvar, İslam Ansiklopedisi