Fergana (Şehirlerimiz-12)

İslâm tarihinde önemli bir yere sahip olan Fergana Va-disi, Mâverâünnehir’in doğu kesimini oluşturur. Coğrafî konumu, yeraltı-yerüstü zenginlikleri, uygun iklimi ve son derece verimli toprakları bölgenin tarih boyunca göç alma-sına yol açmıştır. Orta Asya, Çin, Hint ve İran coğrafî bölge-lerinin kesiştiği stratejik bir noktada yer alan Fergana, tarihin önemli kırılma anlarına tanıklık etmiştir. Mançur-ya’dan Macaristan’a kadar geniş bir coğrafyaya yayılan Sakalar, batıya açılmak isteyen Çinliler, Orta Asya bozkır-larından batı ve güneye yayılmayı amaçlayan Türkler, İslâmiyet’i Orta Asya’ya ulaştırma ideali güden Müslüman-Araplar, Karakum’dan hareketle Kafkaslar, Mezopotamya ve Anadolu’ya ulaşan Moğollar ve en son Orta Asya’ya hâkim olmak isteyen Ruslar temel stratejilerini hep Ferga-na üzerinden kurgulamışlardır. Ticarî hayatın ve ekonomi-nin can damarını oluşturan İpek Yolu güney ayağı, kültür alışverişinde bölgenin önemini bir kat daha arttırırken, Sirideryâ ve zengin su yataklarının yıl boyunca beslediği verimli vadisi ile Fergana, Orta Asya’nın en önemli cazibe merkezlerinden birisi olmuştur. Fergana doğumlu tanınmış ilim adamları ve tasavvuf erbabı eğitimlerini genellikle Buhârâ, Semerkant, Bağdat ve Dımaşk gibi ilim-kültür merkezlerinde tamamlayarak faaliyetlerini buralarda sür-dürmüşlerdir. Fergana halkının bilhassa Sâmânîler döne-minde İslâm dini ve medeniyetinin Sirideryâ’nın orta kesi-minde ve özellikle de kuzeyinde yoğun olarak yaşayan gay-rimüslim Türk topluluklarına tanıtılmasında birinci dere-cede rol oynadığı ise bir gerçektir.