Belâgat İlimleri Tarihi

Terimler, ilimlerin anahtarı olarak nitelenir. Dolayısıyla bir ilme ait terimlerin teşekkül süreci bilinmeden o ilmin tarihinin bilinebilmesi mümkün değildir. Bu eserde belâgat ilminin temel kavramları olan fesahat, belâgat, meânî, beyân ve bedî’ terimlerinin tarihi ele alınmaktadır. Aynı zamanda belâgat ilimleri olan meânî, beyân ve bedî’in kavramsal gelişimini ortaya koymak belâgat mirasının doğru anlaşılması ve aydınlatılması işlevini üstlenmektedir. Bu çalışmada, her bir terim kök anlamından ve Câhiliye dönemindeki kullanımından alınarak, belâgat ilmi bağlamında ıstılâhî bir hüviyet kazandığı sürece kadar tarihî olarak ele alınmıştır. Bu bağlamda belâgat ilimlerinin/terimlerinin teşekkülü, yüzyıllara göre kronolojik ve mukayeseli olarak incelenmiştir. Bu eserde belâgat terimlerinin çokluğunun sebepleri, terimleşme bağlamında belâgatın dönemleri ve bu dönemlerin karakteristik özellikleri üzerinde durulmuştur. İlk dönemde genellikle yakın anlamda kullanılan terimler, sonraki süreçte müstakil bir anlam alanı kazanmıştır. Ayrıca ilk dönem Araplarının konuşmalarında uygulama olarak var olan sanatların, sonraki dönemlerde teorik çerçevesi çizilmiş ve isimleri konulmuştur. Belâgat terimlerinin oluşumuna diğer ilimlerin ne oranda etki ettiği tartışılmış ve belâgatın ilk dönemlerde nahiv, edebî tenkit ve Kuran çalışmalarıyla beraber ele alındığı ortaya konulmuştur. Belâgat sanatlarının tarihî süreçte fesahat, meânî, beyân ve bedî’den hangisinin kapsamında değerlendirildiği açıklanmıştır. Ayrıca bu ilimlere ait alt sanatların isimlerinin ilk defa hangi âlim tarafından kullanıldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Tarihî teşekkülüne ışık tutması bakımından, her bir terimin dönemsel olarak nasıl tanımlandığına yer verilmiştir. Bu bağlamda ilk dönemlerden itibaren âlimlerin belâgat anlayışları, etkilendikleri faktörler ve terim yöntemleri ayrıntılı olarak işlenmiştir.