Arap Edebiyatı Tarihi Osmanlı Dönemi

Denilebilir ki, Arap Edebiyatinin geçirdigi devreler içinde, gerek Arap gerek müstesrik arastirmacilar tarafindan taninmak ve ele alinmak açisindan Osmanli dönemi kadar sanssiz bir dönem yoktur. Bu çalismanin ilgili bölümünde de görülecegi üzere, birkaç insafli arastirmaci disinda Arap edebiyatinin Osmanli dönemi hemen hemen yok denilecek durumdadir. Arap ülkelerinde bulundugum zamanlarda görüstügüm Arap akedemisyenlerin de, muhtemelen bilgi eksikliginden kaynaklanan, asagi yukari ayni görüste olmasi beni bu dönemi incelemeye ve dönemin edebi çalismalarini tespit edip hiç de durumun iddia edildigi gibi olmadigini ortaya koymaya yöneltti.
Arastirmamin sonunda Osmanli dönemindeki Arap edebiyatinin diger dönemlerdeki edebiyattan geri olmadigini, aksine yenilenerek varligini sürdürdügünü gördüm. Vardigim sonuç, iddia edilenin aksine Arap edebiyatinin Osmanli döneminin, geçmis dönemlerin bir devami olup modern dönem için bir alt yapi olusturdugudur. Aksi takdirde Ahmed Sevki, el-Barudi vb. sairlerin Fransizlarin Misir’i isgali ile baslatilan modern dönemde gökten zenbille indigini ya da ellerinde birer sihirli degnek oldugunu ve yüzyillarca ihmal edilmis bir edebiyati modern bir edebiyat haline getirdiklerini kabul etmek gerekir.
Bu dönemin Arap edebiyatini ele alan, ancak akademik arastirma özelligi tasiyan ve ön yargidan uzak birkaçi disindaki eserlerin, gerek metot, gerekse dönemle ilgili verdigi bilgiler açisindan oldukça karmasik, düzensiz ve çeliskilerle dolu oldugu görülür. Bunun temel nedeni, bu dönemi inceleyen eserlerin akademik, objektif ve derinlemesine incelemeler olmak yerine, Arap ülkelerindeki orta, lise ve yüksekögrenimdeki ögrencilere verilmek üzere hazirlanan, ihtiyaci karsilamak üzere derlenen yüzeysel, objektiflikten uzak ve ön yargili, büyük çogunlukla da arastirmalarini bilimsel temeller üzerine oturtmak yerine Osmanli-Türk düsmanligi üzerine oturtan oryantalist arastirmacilarin öne sürdügü ve Arap bilim adamlarinca da hiçbir arastirma ve inceleme yapilmadan pesinen kabul edilip dillendirilen bilgiler içermesidir. Arap bilim dünyasinda Osmanli dönemindeki Arap edebiyatini inceleyen akedemik çalismalarin oldukça az oldugu görülür.
Bunlardan tespit edebildigimiz kadariyla Yüksek Lisans ve Doktora düzeyinde yapilmis çalismalari söyle anmak mümkündür:
1-Meyyade et-Tunci, es-Si’ru’l-ictima’i fi’l-‘ahdi’l-Osmanî, Y. Lisans çalismasi, Danisman: Omer ed-Dekkak, Cami’atu Haleb, 1991.
2-Muhammed Sakr, es-Si’r fî Misr fi’l-‘asri’l-Osmani, Doktora çalismasi, Cami’atu’l-Ezher, 1985.
3-Halil Kasim Gariri, es-Si’r fî biladi’s-Sam fi’l-‘asri’l-Osmani 1516-1798, Doktora çalismasi, Danisman: Omer Musa Basa, Cami’atu
Dimask, 1991.
4-‘Id Fethi ‘Abdullatîf ‘Abdulazîz, Itticahatu’l-edebi’l-‘arabi fi’l-karni’l-hadi ‘aser el-hicri fî Misr ve’s-Sam, Doktora çalismasi, Danisman: Muhammed Yunus Abdulal, Cami’atu Ayn Sems, 2006.
Türkiye’de ise tespit edebildigimiz kadariyla tek çalisma sudur:
Nurettin Ceviz, Osmanlilar Döneminde Misir’da Arap Edebiyati, Doktora Çalismasi, Danisman: Nevzat H. Yanik, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Dogu Dilleri ve Edebiyatlari Anabilim Dali, Erzurum, 2002. Bu eserler incelendiginde de Osmanli dönemindeki Arap edebiyatinin geçmis dönemlerin edebiyatinin bir devami oldugu, konu ve türler açisindan çaga göre kendisini gelistirerek devam ettigi görülür.
Elinizdeki bu çalisma, daha önce yine tarafimizdan hazirlanan ve Arap Edebiyatinin m. 550-622 yillarini kapsayan Islam öncesi devresinin incelendigi “Arap Edebiyati Tarihi-1-Cahiliye Dönemi”, m. 622-661 yillari arasini kapsayan dönemin incelendigi “Arap Edebiyati Tarihi-2-Sadru’l-Islam Dönemi”, m. 661-750 yillari arasini kapsayan “Arap Edebiyati Tarihi-3-Emeviler Dönemi” ve m. 750-847 yillari arasini kapsayan “Abbasi Edebiyati Tarihi” adli çalismalarin devami olup, bu çalismada Arap Edebiyatinin Osmanli dönemindeki durumu incelenmistir. Çalisma hazirlanirken Ana Kaynaklar ve Ikincil Kaynaklar yaninda DIA=Diyanet Vakfi Islam Ansiklopedisi