Ankara İstiklâl Mahkemesinin Rize Duruşmaları

1925 yılının Kasım ayında TBMM’de şapka kanunu görüşmeleri devam ederken aralarında Rize’nin de bulunduğu bazı illerimizde şapka karşıtı olaylar yaşandı. Potamya adıyla anılan Güneysu ilçe merkezinde çıkan olaylar nedeniyle Ankara İstiklal Mahkemesi aralık ayında Rize’ye geldi. 143 sanığın yargılandığı duruşmalar sonucunda 8 kişiye idam ve diğerleri hapis olmak üzere toplam 63 kişi cezalandırıldı.

Şapka olayları Cumhuriyet tarihinin ve özellikle de inkılap tarihinin dikkat çeken olaylarından biridir ve çok sayıda yayına konu olmuştur. Özellikle 1990’lı yıllardan sonra konuyla ilgili yayınların pek çoğunda İstiklal Mahkemelerine yönelik eleştiriler dikkat çeker. İstiklal Mahkemesinin insanları şapka giymedikleri için yargıladığı ve sırf bu nedenle 8 kişiyi idam ettiği iddiası ise şapka olaylarını siyasi propagandalara malzeme etmiştir. Mahkemenin eleştirildiği yayınlarda dikkat çeken hususlardan biri de olaylarla ilgili verilen bilgilerdeki tutarsızlıktır. Olayların nerede başladığı ne şekilde geliştiği ne kadar süreyle devam ettiği ve ne şekilde sona erdiğiyle ilgili olarak biri diğerinden farklı çok çeşitli iddialar sıralanmıştır. Yine pek çok yayında idam edilen 8 kişinin isim ve unvanlarıyla ilgili olarak da hatalı bilgiler verilmiştir.

Bilgi kirliliğinden fazlasıyla nasiplenmiş olan şapka olayları için çare, olaylarla ilgili yargılamayı yapan İstiklal Mahkemesidir. 25 Kasım 1925’te Potomya’da neler yaşandı sorusunun cevabı yargılanan kişilerin mahkemede verdikleri ifadelerdedir. Rize’deki şapka olaylarını belgeleriyle birlikte okurlara sunmak üzere kitapta TBMM arşivinde bulunan Ankara İstiklal Mahkemesinin Rize’deki duruşma zabıtlarına yer verildi. Kitapta ayrıca konuyla ilgili yanlış bilgilerin neler olduğunu göstermek üzere çeşitli yazarların şapka olaylarıyla ilgili anlatılarına da yer verildi.