Sveti Stefan Bulgar Kilisesi Bir Yapı Monografisi

Istanbul’da Haliç boyunca Fener’den Balat’a dogru giderken sag kolda, cephesi bezemelerle dolu bir kilise görülür. Eskiden çevresini saran irili ufakli binalar nedeniyle ancak önüne gelince fark edilebilen bu bina, Bedrettin Dalan’in belediye baskanligi zamaninda, 1980’lerin ikinci yarisinda Haliç’i “temizlemek” için giristigi yikimlar sonunda bugün tek basina orta yerde kalan Stevi Stefan Bulgar Kilisesi’dir. Bulgarca “sveti” sözcügü Türkçe’de “aziz” anlamina gelmektedir.Stevi Stefan Bulgar Kilisesi, ilginç bir binadir, çünkü malzeme olarak bastan asagi demirle insa edilmistir. Bu nedenle “Demir Kilise” olarak da anilmaktadir. En basta, tasiyici strüktürü, yani iskeleti çesitli biçim ve boyutlarda çelik profillerden olusturulmustur. Ama is bununla da kalmamistir, binanin dis cephelerinde yer alan her eleman da demirdendir. Iç mekâna gelince; duvarlar, merdivenler, bütün kolonlar ve kolon basliklari yine demirdendir. Yalniz daha görkemli bir görünüm saglamak amaciyla, giriste ve ana mekânda duvarlarin ve kolonlarin üstleri renkli mermer levhalarla kaplanmistir. Kilisesin 19. yüzyilin sonlarinda, hemen tümüyle prefabrike olarak Viyana’da üretilmis olmasi da ilginçtir. Daha sonra binanin parçalari Istanbul’a tasinmis, arsada önceden hazirlanmis temelin üstüne monte edilmistir. Ilgi çekici bir baska nokta da kilisenin, Istanbul’da eskiden mevcut olanlarin disinda, yeni Yahudi ve Hiristiyan tapinaklarinin insa edilmesini engelleyen ve ta fetihten beri uygulanagelen ser’i yasaga karsin yapilmis olmasidir. Aslinda bu, birtakim siyasal denge oyunlarinin sonucunda elde edilmis bir insaat iznidir ve hem Bulgarlarin Osmanli Imparatorlugu’ndan koparak bagimsiz bir devlet kurmak için yürüttükleri mücadeleyle, hem de bu mücadelenin bir bölümünü olusturan bagimsiz bir Bulgar Ortodoks Kilisesi kurma girisimiyle yakindan iliskilidir.