Ikinci Mesrutiyet’in ilaniyla beraber Osmanli siyasal alaninda boykot ve sokak
gösterileri, erken dönem Müslüman/Türk milliyetçiliginin repertuvarindaki
en tipik araçlar olarak temayüz edecekti. Bu tarihten sonra ne zaman bir
diplomatik ya da ulusal sorun ortaya çiksa, Müslüman/Türk milliyetçi hareketi
protesto gösterileri düzenleyecek ve imparatorlugun düsmanlarina karsi
ekonomik boykotlar örgütleyecekti. Osmanli’yi Müslümanlastirmak, kitle
siyasetinin bu iki önemli aracinin imparatorlukta nasil ortaya çiktigini ve ne
sekilde kullanildigini gösteriyor. 1909-1914’te milli bayramlar, sivil dernekler,
gönüllü cemiyetleri, kitle hareketleri ve günlük basinin boykotlarin etkisini
ne derecede pekistirdigini tartisiyor. Boykotlar sirasinda Müslümanlari ve
gayrimüslimleri kapsayan bir Osmanli kimligi tasavvurundan, digerlerini
dislayan Müslüman/Türk bir milli kimlik insasi sürecine nasil geçildigini
görüyoruz. Osmanli’yi Müslümanlastirmak, ayni zamanda bir iktisadi silah
olarak da kullanilan boykotun, “milli” iktisadin kurulusundaki rolünü ise
karmasik toplumsal-siyasal süreçlerin arasindan çekip çikararak, net bir
biçimde ortaya koyuyor.
Geleneksel tarihyaziminin aksine Çetinkaya yükselen Müslüman
Türk milliyetçiligini düsünce tarihi çerçevesinde ele almaktan ziyade
isçiler, tüccarlar, esraf, profesyoneller, memurlar vb.– farkli toplumsal
gruplarin iradesine odaklaniyor. Kitap, 20. yüzyil basinda Anadolu’nun
Islâmlastirilmasinin ve Türklestirilmesinin tarihine önemli bir katkida
bulunuyor.
Fikret Adanir, Ruhr Üniversitesi
Çetinkaya’nin geç Osmanli tarihinde ortaya çikan boykot hareketleri üzerine
yaptigi önemli ve itinali analiz, 1908 Devrimi’nden sonra Türkler, Rumlar ve
Ermeniler arasinda görülen ortak, iyimser coskunun, nasil alti sene içinde
yerinden etmeler ve katliamlara vardigini açik bir sekilde gösteriyor.
Erik J. Zürcher, Leiden Üniversites
Yazar Adı
Y. Doğan Çetinkaya
Sayfa Sayısı
karışıkçokrenkli