Osmanlılar ve Vehhabilik

Modern Islam düsüncesi üzerine kafa yoranlarin modernlesmenin fikri zeminine yerlestirdigi unsurlarindan birisi hiç süphesiz Vehhabi hareketidir. Bu hareket Islam dünyasinda ve Türkiye'de umumiyetle, Vehhabiligi dini tecdit hareketi olarak degerlendiren Batililarin bakis açilarina bagli kalinarak ele alinmis, Osmanli müelliflerinin görüs vaziyeleri ise paranteze alinarak görmezden gelinmistir. Halbuki Islam dünyasindaki modernlesme hadisesini etrafla bir sekilde degerlendirerek tanimlayabilmek için Osmanlilarin Vehhabilik tasavvurundan müstagni kalmanin imkani ve izahi aslinda yoktur. Modernlesme hadisesinin Osmanli ikliminde sebep oldugu problemleri büyüten, derinlestiren etkenlerden biri olmasi hasebiyle siyasi çerçevede Vehhabilik hareketi modernlesme hadisesi için baslangiç merhalelerinden biri kabul olabilir..-Modern Islâm düsüncesi üzerine kafa yoranlarin modernlesmenin fikri zeminine yerlestirdigi unsurlardan birisi hiç süphesiz Vehhâbî hareketidir. Bu hareket Islâm dünyasinda ve Türkiye’de umumiyetle, Vehhâbîligi dinî tecdit hareketi olarak degerlendiren Batililarin bakisaçilarina bagli kalinarak ele alinmis, Osmanli müelliflerinin görüs zaviyeleri ise paranteze alinarak görmezden gelinmistir. Halbuki Islâm dünyasindaki modernlesme hâdisesini etrafli bir sekilde degerlendirerek tanimlayabilmek için Osmanlilarin Vehhâbîlik tasavvurundan müstagni kalmanin imkâni ve izahi aslinda yoktur. Modernlesme hadisesinin Osmanli ikliminde sebep oldugu problemleri büyüten, derinlestiren etkenlerden biri olmasi hasebiyle siyasî çerçevede Vehhâbîlik hareketi modernlesme hâdisesi için baslangiç merhalelerinden biri kabul olabilir. Modernlesme devrinde savunulan ve tecrübe edilen fikirlerin hiç süphesiz Vehhâbîlige uzatilabilecek pek çok taraflari vardir. Ancak son dönem Osmanli düsünürlerinin Vehhâbîlik telakkisinin, bu baslangicin ayrilmaz bir parçasi olarak addedilmesi gerektigi de meydandadir. Osmanli Devleti’nde bu hareketi büyük bir vukûfiyetle ele alip degerlendiren yegâne isim Cevdet Pasa’dir. Pasa’nin Vehhâbîligi ele alisi, yaygin bakis açisinin zaaflariyla malul gibi gözükse de çok mahiranedir. Vehhâbîlik meselesinde Cevdet Pasa’nin karsisindaki isim zaman farkiyla Vehhâbîligin kendisiyle iklim degistirir gibi gözüktügü Hüseyin Kâzim Kadri’dir. Abdülvehhâb ve Vehhâbîler ünvaniyla vâkifâne ve kiymetli bir risâle kaleme alan Hüseyin Kâzim, Osmanli resmi görüsünün mümessili Ahmet Cevdet Pasa’yla âdeta hesaplasarak Vehhâbîligi yeni bastan yoklar ve savunur. Bu çalismada Cevdet Pasa’dan itibaren Osmanli mütefekkirlerinin Vehhâbîlik meselesine bakislari tetkik edildikten sonra Hüseyin Kâzim’in eseri degerlendirilmekte ve ilk defa olarak nesredilmektedir. (Tanitim Bülteninden)-