Osmanlı'da İki Tarz-ı İdare -Merkeziyetçilik - Adem-i Merkeziyetçilik

Küresellesme politikasi, eski tartismalari yeniden canlandirdi. Yirminci yüzyilin son yillarinda, on dokuzuncu yüzyilin sonlarinda yükselen benzer tartismalari yeniden yapiyoruz. Bunlarin basinda günümüzde ‘merkezden yönetim’ ve ‘yerinden yönetim’ biçiminde seslendirilen ‘merkeziyet’ ile ‘adem-i merkeziyet’ sorunu geliyor. Son çeyrek yüzyildir israrli biçimde yerlestirilmeye çalisilan devlet reformlari, toplumun bir bölümünce ülkenin parçalanmasina yol açacak ‘eyaletlesme’, ‘federalizme geçis’ adimlari olarak görülüp reddediliyor. Reformcular ise bu karsi çikisi kimi zaman ‘paranoya’, kimi zaman ‘öcüyle korkutma’ çabasi olarak nitelendiriyorlar. Cenk Reyhan’in çalismasi, geçmisteki tartismalarin bugünkülere çok benzedigini ortaya koyuyor. Çalisma bir baska sorunu daha gösteriyor: Bunca zaman geçmis olmasina karsin, bu tartismayi aydinlatacak kavramsal ve tarihsel incelemelerimiz hem nitelikçe hem sayica oldukça sinirli kalmistir. Osmanli’da Iki Tarz-i Idare, merkeziyet, adem-i merkeziyet gibi günümüzün en sert konula-rindan birini ele alarak alandaki boslugu doldurmaya adim atmaktadir. Emperyalizmin Osmanli Imparatorlugu’na ulastigi bir dönemde Osmanli aydinlari devletin merkeziyetçi yapisini muhafaza etmek ya da bu yapiyi adem-i merkeziyetçilige dogru evriltmek seklinde iki karsit kutba ayrildilar. Elinizdeki kitapta, merkeziyet ve adem-i merkeziyet tartismalari irdelenmis; konu, üniterizm ve federalizm, imparatorluk ve ulus devletin olusumu tartismalari baglaminda ele alinmis ve emperyal büyük güçlerin dayatmalariyla gelisen vilayet düzenlemeleri, konuyla ilgili örnek olay olarak incelenmistir. Bu yapilirken iç ve dis dinamiklerin etkisi, kuram ile tarihsel gelisimin-gerçekligin iliskisi ortaya konulmaya çalisilmistir.