Maârife Kaynak Olarak Evkâf-ı Münderise

Osmanlı Devleti'nde özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısında amaçları ortadan kalkmış ya da meşrutûn-lehleri kaybolduğu için gelirlerinin sarf edilebileceği hayır müesseseleri bulunamayan vakıfların miktarı ciddi bir sayıya ulaşmıştı. Bu tip vakıflar genel olarak evkaf-ı münderise şeklinde tanımlanmaktaydı.

Eğitim kurumları açısından önemli bir değişim ve dönüşümün yaşandığı II. Abdülhamid Dönemi'nde yapılan reformların hayata geçirilmesi için kaynak bulunması önemli bir problem teşkil ettiği gibi bu kaynağın yerel imkanlarla sağlanacak olması sorunu daha da büyütmekteydi. Bu nedenle konu, hem mülki idare hem de ilmiye nezdinde ciddi tartışmalara neden olmuştu. Yapılan tedkik ve değerlendirmelerden sonra, ciddi bir yekûn oluşturan söz konusu vakıfların gelirlerinin, vakıf hukuku çerçevesinde ve ilk gayeye uygun şekilde maarife devredilmesi öngörüldü. Başlatılan bu uygulamayla amaçsız kalan evkâf-ı münderisenin gelirlerinin veya mülklerinin, özellikle ibtidâîlerin kurulup gelişmesi için maarife aktarılması amaçlanmıştı.

Bu çalışmada Evkaf-ı Münderise gelirlerinin maarife devri süreci incelenmiş; vakıf hukuku çerçevesinde hukuksal zemini ile ilgili talimatlar ve uygulama örnekleri ele alınmıştır.