Eleştirel Aydınlanma ve Sanat

Eleştiri-özeleştiri kavram çifti, bütün tarihsel-toplumsal-kül­türel ve politik alanı kapsayan devinimlerin, açılımların ve üret­kenliğin kaynağını imler. Böyle geniş bir alanı kapsamasına kar­şın, bu kavram, çifti, çoğunlukla ‘politik’ olan ile sınırlandırılır. Politik olan, bir başına özerk bir öğeymiş gibi, insanın, insanlığın yaşam boyu üretiminin toplamı olan, tarihsel-toplumsal ve kül­türel öğelerden soyutlanır. Bu soyutlamacı tavır, zaten özeleştiri anlayışını benimsemeyen politik olanın eleştirisini tümüyle etki­sizleştirmese de etkisini azaltır. Bu bakımdan, eleştirinin etkinli­ğini güvence altına almak için, eleştirilen konunun belirlenmesi gerekir. Bu nedenle, eleştiri konusu yapılan ‘insan’, ‘toplum’, ‘kül­tür’, ‘sanat’ ve ‘politika’ kavramlarını çözümlemek kaçınılmazdır.

Onur Bilge Kula, Aydınlanma felsefesi ışığında eleştiri kavramını ele aldığı bu çalışmasında, eleştiri-özeleştiri kavram çiftinin gerekliliğini Batılı düşünürlerle birlikte yorumlarken, sanat ve edebiyatta eleştirinin, ilerlemenin vazgeçilmez öğelerinden olduğunu yapıtlardan örnekler vererek çözümlüyor.