Divan Erzurumlu İbrahim Hakkı

Erzurumlu ibrahim Hakki Efendi, Osmanli cografyasinin XVIII. asirda yetistirdigi en namli isimlerden biridir. Fizik dünyaya olan güçlü merakinin ve derin bilgisinin sonucunda ortaya koydugu Mârifetnâme bu söhretin aslî sebebidir. Bu eser; temel bilimleri modern yanlari ile tanitan bir ansiklopedi, temel dinî meseleler için bir tür ilmihâl, beden özelliklerinden karakter tahlili, kas segirmelerinden gelecek tayini, rüyada görülen seylerin adinin bas harflerinden tabiri gibi yaklasimlar için ilginç bir kaynak, sosyal hayatin farkli asamalarinda karsilasilabilecek günlük problemler için pratik çözümler sunan bir nasîhat-nâme, hasili okurun aklina gelebilecek hemen her soruya cevap vermek emelini tasiyan bir halk kitabidir. Eserde hem modern bilimler hem de temel Islam bilimleri açisindan degerlendirme ve yorumlara açik hususlarin yer aldigi dikkatlerden uzak tutulmamalidir.Ibrahim Hakki'nin adini duyuran ikinci sebep ise, sûfîligi ve bunun mükemmel berati olan siirleridir. O siirler ki, bir kismi elden ele, dilden dile dolasmis; sadece tekke muhitinde degil, gönül dostlarinin bir araya geldigi meclislerde bile husu içinde söylenmistir. En taninmis ilahisi olan "Mevlâ görelim neyler "in segah makamindaki bestesini bilmeyen yoktur; hüseynîden bestelenen "Akibet" gazeli dillerdedir; "Gecelerde" gazeli Urfa'da hâlâ okunur; Dersaâdet'teki Zekâi Dede bile, onun iki ilahisini hicaz ve acemasirandan bestelemistir. Iste elinizde tuttugunuz bu mütevazi kitap, böyle kiymetli bir zatin dîvâninin tamamini ve kitaplarina serpistirilmis hâlde kalan siirlerinden seçilen örnekleri bir araya getirmek iddiasindadir. Bunun için, dîvânin matbu nüshasi (Ist., 1263, Dârü't-tibâa-ti'1-âmire) yaninda, yazma nüshalari (bilhassa Süleymaniye Ktbh., Esad Efendi, Yz. 2628) ve yeni harflerle yapilan nesirler kullanilmistir.