Büyük Erdemler Risalesi

Daha önce Iletisim Yayinlari’ndan Kapitalizm Ahlaki midir? Adli kitabi çikan André Comte-Sponville Fransa’da çok satanlarlistesine giren bu kitabinda erdem konusunu ele aliyor: “Erdem nedir? Harekete geçen ya da geçebilen bir güçtür. Örnegin, bir bitkinin ya da ilacin erdemi iyilestirmektir, biçaginki kesmek, insaninki insanca istemek ya da davranmaktir. Çöplemenin erdemi baldiraninkinden farklidir, biçaginki çapaninkinden farklidir, insanin erdemi kaplanin ya da yilaninkinden farklidir. Bir varligin erdemi onun degerini olusturan seydir, baska deyisle kendine özgü yetkinligidir: Iyi biçak en iyi kesebilendir, iyi reçete tedavide çok basarili olandir, iyi zehir öldürmede çok basarili olandir... Erdemlerin, bu ilk ve en genel anlamda, nasil kullanildiklarindan, hedefledikleri ya da hizmet ettikleri amaçlardan bagimsiz olduklari görülecektir. Katilin elindeki biçak asçinin elindekinden daha az erdemli olamaz, hayat kurtaran bitki zehirleyen bitkiden daha erdemli degildir. Bu, kuskusuz, bu adamin hiçbir normatif (kural koyucu) boyutu olmadigi anlamina gelmez: Kimin elinde olursa olsun ve kullanilislarinin çogunda, en iyi biçak en iyi kesen biçakolacaktir. Onun özgül gücü kendine özgü yetkinligini de yönetir. Ama bu normatiflik nesnel kalir ya da ahlâki olarak duyarsiz,ilgisizdir. Biçagin isini yapmasi yeterlidir, o bu isi yargilamaz, degerlendirmez ve bu nedenle de onun erdemi bizim erdemimizdegildir. Mükemmel bir biçak, kötü bir adamin eline düstü diye mükemmelliginden bir sey yitirmez. Erdem güçtür ve güç deerdeme yeter. Ama insana yetmez. Ama ahlâka yetmez.”“Bir erdemler risalesi ne ise yarar? Belki suna: Ne yapmamiz ya da ne olmamiz gerektigini, ne yasamamiz gerektigini anlamaya çalismak ve bu çabadan yola çikarak, yapmamiz ya da olmamiz gereken seyden bizi ayiran yolu, en azindan entelektüel olarak ölçebilmek. Mütevazi bir amaç, yetersiz bir amaç, ama gerekli bir amaç.”