Bir Metin İki Şerh -Kâdî Beyzâvî ve İbn Melek’in Mesâbîh Şerhleri

Kâdî Beyzâvî, İslâmî ilimlerin hemen her sahasında eser vermiş velûd bir âlimdir. Hadis ilmine dair tek eseri Mesâbîhu’s-sünne şerhi olan Tuhfetü’l ebrâr’ıdır. İbn Melek de Osmanlı döneminde Anadolu’da yaşamış ilmî aile geleneğine sahip bir âlimdir. O da Mesâbîhu’s- sünne üzerine Şerhu Mesâbîhi’s-sünne adıyda bir şerh yazmıştır. Bu araştırmada bu iki âlimin zikredilen eserleri hadis şerh yöntemleri ve muhteva analizi merkeze alınarak çeşitli başlıklar altında mukayese edilmiştir. Bu çalışmanın amacı genelde hadis şerh literatürüne özelde ise Mesâbîhu’s-sünne şerhleri bağlamında alana mütevazı bir katkı sunmaktır. Bu kapsamda çalışmanın birinci bölümünde şârihlerin hayatları ele alınmış, yaşadıkları dönemin siyâsî ve ilmî durumları incelenmiştir. İkinci bölümde şerhlerin hadis şerh yöntemleri açısından, kaynakları ve sonraki dönemlere etkileri bakımından incelemesi yapılmış, bu bağlamda mukayeseli olarak çeşitli mülahazalar ifade edilmiştir. Hadis şerh yöntemleri seçilen çeşitli örnekler üzerinden yapılmıştır. Şerhlerin kaynakları incelenirken şârihleri kullandığı hadisler üzerinden taramalar yapılmış ve doğrudan hadisçiliklerine etki edecek sonuçlar zikredilmiştir. Sonraki dönemlere tesirleri tercihe bağlı olarak bazı âlimler üzerinden daha detaylı olarak ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise şerhlerin muhteva bakımından mukayesesi ele alınmıştır. Muhteva açısından seçilen ana başlıklar etrafında değerlendirmeler yapılmıştır. Burada şârihlerin mezhebi âidiyetlerinin fıkhî ve kelâmî rivâyetlere etkisinin boyutları tahlil edilmiştir. Şârihlerin yaşadıkları dönem itibariyle güncel bazı olaylarla hadisler arasında bağ kurup kurmadıkları üzerinde durulmuştur. Bunun dışında tasavvufî yorumlar, hadis ilmindeki bazı tartışmalı rivâyetlere bakışları incelenmiştir.