Avrupa'da Osmanlı Damgası Budin Destanı

"Osmanli'nin her sehrinde, her memleketten ve her dilden sayisiz Yahudiye rastlamak mümkündür... Çünkü kovulduklari her yerden sonra kurtulusu Osmanli'da bulmuslardir"Budin'li bir Yahudi olan Izsak Schulhof'un Osmanli hâkimiyetindeyken Avusturya tarafindan isgal edilen Budin'de yasanan acilari ve o dönemde yasanan gelismeleri halktan birinin gözü ile kaleme aldigi anilari dilimize çevrilerek, tarih kitapligimizdan okuruyla bulusuyor. Prof. Dr. Kemal Karpat'in uzun bir ön sözü ile hazirlanmis, literatüre geçecek önemli bir hatirat niteligindeki Avrupa'da Osmanli Damgasi-Budin Destani satisa çikmistir.Bilgilerinize sunulur..."Osmanli Imparatorlugu, Yahudi tarihinin en trajik anlarindan birinde Yahudilere siginacak bir yer ve yasama ümidi vererek sayisiz insan için barinma noktasi olusturdu. Ispanya'dan kaçanlarin ötesinde, din savaslarindan, Orta Avrupa'yi kasip kavuran zulümlerden ve Reform fanatizminden kaçan daha pek çok sayida Yahudi, Türk hakimiyetinin sundugu nispi özgürlügü tercih etti.1686'da Osmanli hakimiyeti altinda olan, Türk ve Yahudilerin çogunlukta yasadigi Budin Avusturya ordulari tarafindan isgal edilir. Sehrin düsmesi sonucu Avusturya askerleri sehirde büyük bir katliama baslarlar. Bu katliama taniklik eden Iszak Schulhof hatiralarini kaleme alir. Hatiralarinda rahat bir hayat sürdükleri Osmanli dönemini ve Avusturya ordusunun isgalini anlatan Schulhof okura Osmanli ve diger Avrupa devletlerinin yönetim biçimini karsilastirma sansi veriyor. Prof. Dr. Kemal Karpat'in 25 sayfalik önsözüyle kitap literatüre geçecek önemli bir hatirat niteliginde.Bu kitabin Türkçeye çevrilerek yayinlanmasini Timas'a ben önerdim. Bu kitap ilk bakista Budin'de yasayan Iszak Schulhof isminde bir Yahudi'nin basindan geçenleri anlatmakta, küçük çapta bir olayi dile getirmekte gibi görünmektedir. Fakat bu kitap 1683 Viyana yenilgisinden sonra baslayan Habsburg taarruzunun ve din ve kültür farklarina dayanan Balkan kiyamlarinin baslangicini anlatan bir vesika olarak düsünülürse o zaman önemi daha iyi anlasilmis olur. Viyana 1683 Kusatmasi ve Sonucunda Osmanli ordularinin yenilgiye ugramasi Avusturya'nin ve Katolik Kilisesinin Türklere ve Müslümanlara karsi aldigi uzlasmaz tavrini tayin etmistir. Elimizdeki bu kisa kitap 17. yüzyilda olaylari bizzat gören ve oldugu gibi tasvir eden bir kisinin sahitligine dayandigi için birinci derecede önemli ve benzeri az olan bir kaynaktir. Kitap ayrica Budin'de Türk idaresinin niteligi ve Budin'in defalarca hücuma maruz kaldiktan sonra Avusturya ordulari tarafindan nasil ele geçirildigini anlatan çok nadir vesikalardan biridir. Budin'in 1686'da Avusturyalilar tarafindan isgal edilmesi ve Müslümanlarla birlikte Yahudi halkinin yok edilmesi Balkanlar'da 250 yil sürecek ve halen sürmekte olan etnik temizligin baslangicini olusturmustur. Bu kitap bu kanli tarihin baslangicina isaret eder ve ilk mazlumlardan birinin kaleminden çikmistir. Viyana Kusatmasi'ndan yani 1683'ten sonra Habsburg Imparatorlugu Ege ve Adriyatik denizlerine ulasmak için her çareye basvurmustur. Avusturya'nin Balkanlar'a yayilma gayretleri bölgede Sirp, Hirvat vs. yerel milliyetçilikleri körüklemis ve bölgenin Osmanli zamaninda yer etmis ayri kültür, ayri din ve ayri dile sahip gruplar arasinda hosgörüye ve birbirini oldugu gibi karsilikli kabul gelenegine son vermistir. Izsak Schulhof Budinli bir Yahudi'dir. Onun anlattigina göre Yahudiler uzun süre güven ve refah içinde Türklerin idaresinde yasadiktan sonra 1686'da Avusturyalilarin Budin'i almalariyla katliama maruz kalmislardir - Fakat Schulhof bu katliamdan kurtulmustur. Kurtulusunun Allah'in bir mucizesi olduguna inandigi için bu kurtulusunu anlatmayi bir vazife bilmis ve bu hatirati yazmistir. Olaylar su sekilde gelismistir.Viyana'yi 1683'te ele geçirdikten sonra Avusturya ordulari dogu ve güneydoguya ilerleyerek birçok sehri ele geçirmislerdir. Birkaç basarisiz hücum ve kusatmadan sonra nihayet 1686'da Budin'i isgal eden Avusturya o tarihte 53 bin kadar nüfusu olan sehrin Müslü